Een belangrijk en spannend onderdeel van sport is de onvoorspelbaarheid ervan. De mooiste sportmomenten zijn ook vaak de meest verrassende. Maar wat gebeurt er als sport ineens voorspelbaar wordt? Wat als betrokkenen bij de wedstrijd, zoals spelers of scheidsrechters, van tevoren kunnen beïnvloeden hoe de wedstrijd zal verlopen?
Matchfixing is een begrip dat we de laatste jaren steeds vaker horen. In Europa, waaronder in Italië, Duitsland en Finland, zijn er ernstige casussen van matchfixing geweest. Door middel van omkoping, bedreiging en geweld zijn er wedstrijden vervalst en is daar vervolgens winst mee behaald. Hierbij gaat het vaak om georganiseerde criminaliteit die spelers en officials aansporen tot dit soort illegale activiteiten. Matchfixing is een grote bedreiging voor de sport, omdat het eerlijkheid en sportiviteit tegengaat. Het is een gevaar voor iedere sportliefhebber, van sporter tot fan.
In dit artikel lees je alles over matchfixing: wat het precies is, hoe het werkt in de praktijk, wie er van profiteert en wat je kunt doen om het te voorkomen.
Wat is matchfixing precies?
Er zijn twee soorten matchfixing, namelijk gokgerelateerde- en sportgerelateerde matchfixing. In het eerste geval wordt er voordeel behaald met gokwinsten, terwijl het in het tweede geval gaat om sportieve voordelen.
Gokgerelateerde matchfixing
Bij gokgerelateerde matchfixing wordt een speler door een gokker (benaderd) om tegen een geldgedrag het verloop of het resultaat van een wedstrijd te vervalsen. Er wordt dan bijvoorbeeld afgesproken dat iemand een bepaalde wedstrijd verliest, zodat de gokker op dit resultaat inzet en daar winst mee maakt. Er kan ook worden ingezet op bijvoorbeeld wie de eerste rode kaart krijgt of vanaf welke corner er wordt ingegooid.
Wanneer een sporter wordt betaald om vals te spelen of een overtreding te begaan, spreken we van omkoping. Wanneer een speler zich schuldig maakt aan omkoping, oplichting, belastingfraude, of witwassen, kan deze daarvoor gestraft worden.
Onder gokgerelateerde matchfixing valt ook een speler die inzet op het verloop of het resultaat van zijn/haar eigen wedstrijd, om deze vervolgens zelf te beïnvloeden.
Bij gokgerelateerde matchfixing gaat het dus om financieel gewin.
Sportgerelateerde matchfixing
Bij sportgerelateerde matchfixing gaat het om sportief gewin. Dit kan door met de tegenstanders af te spreken om gelijk te spelen, zodat allebei de teams niet degraderen bijvoorbeeld, of het proberen te bepalen van de tegenstander in een volgende fase van een competitie.
Dit klinkt misschien ‘onschuldig’ – vergeleken met gokgerelateerde matchfixing – maar dat is het niet. De wedstrijd wordt namelijk nog steeds gemanipuleerd, en die daad is strafbaar.
Ook inzage in medische gegevens of blessures wordt beschouwd als matchfixing.
Matchfixing is fraude
Helaas komt het vaak voor dat spelers of officials aan matchfixing doen. Voor mensen die houden van sport, voor degenen die eerlijkheid waarderen en voor oprechte gokkers is matchfixing natuurlijk onwenselijk.
Matchfixing is een vorm van fraude. In bijna alle sporten kan matchfixing voorkomen, maar in de Nederlandse rechtszaal zien we dit soort zaken (gelukkig) maar zelden. Matchfixing gaat in tegen de regels van iedere sport en is een overtreding van de (inter)nationale regels en gedragscodes binnen de sport.
Hoe zit matchfixing eruit in de praktijk?
We spreken van (gokgerelateerde) matchfixing wanneer het resultaat van een wedstrijd (gedeeltelijk of geheel) dus in handen is van een speler, coach, of scheidsrechter, omdat deze moedwillig vals speelt. Het gaat om omgekochte sportwedstrijden. Er wordt ook wel gesproken van wedstrijdvervalsing. Spelers kunnen financiële winst behalen door het opzettelijk verliezen van een wedstrijd en dat doen ze door zelf – of via een ander – op winst van de tegenpartij te gokken.
Het bereikte resultaat moet op een illegale en oneerlijke manier bereikt worden om het matchfixing te mogen noemen. Waar het bij matchfixing vaak om gaat, is dat criminelen deelnemer(s) van een sportwedstrijd omkopen. Criminelen betalen hier vaak flinke geldbedragen voor, omdat ze dit geld vervolgens kunnen terugwinnen via sportweddenschappen. Stel dat ze een voetballer €6.000 geven om een wedstrijd te verliezen, en ze €10.000 inzetten op diezelfde wedstrijd tegen een quotering van 2.5, dan winnen ze zomaar € 25.000 zonder ook maar enig risico te lopen dat ze hun inzet kwijt zijn.
Wat we vaak zien, is dat criminelen samenwerken met een team stromannen. Deze groep plaatst lagere inzetten, om zo de illegale activiteiten minder op te laten vallen.
Wie profiteert er wel en niet van matchfixing?
Degenen die winst maken
De criminelen die de deelnemers van een wedstrijd omkopen, zullen grote bedragen winnen door te wedden op die wedstrijd. Daarnaast krijgen de omgekochte deelnemers ook vaak een aantrekkelijke beloning. Voor deze mensen is het dus een gewin.
Degenen die eronder lijden
Echter is het voor de eerlijke gokkers schadelijk wanneer zij inzetten op een wedstrijd die omgekocht is. Ze bepalen hun inzet met het idee dat de wedstrijd eerlijk zal verlopen. Wanneer de uitslag al van tevoren is bepaald via omkoping, is de kans op winst voor de eerlijke gokkers natuurlijk niet hetzelfde als wanneer een wedstrijd eerlijk zou verlopen.
Ook bookmakers kunnen lijden onder matchfixing. Het kan bedrijven een hoop geld kosten, omdat matchfixers altijd op de juiste optie zullen wedden. Dit effect is merkbaar op korte termijn, maar op de lange termijn heeft het nog meer impact. Het is voor bookmakers cruciaal om een goede naam en reputatie te hebben. Wanneer een bookmaker wordt geassocieerd met criminele organisaties die aan matchfixing doen, is dat natuurlijk allesbehalve wenselijk voor de reputatie.
Risico’s van matchfixing
Matchfixing kan een hoop risico’s met zich meebrengen. Sommige risico’s zijn verbonden aan de betrokkene of zijn/haar omgeving, andere risico’s met de sportorganisatie.
Risicofactoren van gokgerelateerde matchfixing:
- Financiële problematiek (bijvoorbeeld door een gokverslaving, of omdat iemand als speler of scheidsrechter niet genoeg verdient met de sport)
- Relaties met criminele organisaties
- Een positie van afhankelijkheid ten opzichte van een club of sponsor
Risicofactoren van sportgerelateerde matchfixing:
- Degradatie of ongewilde promotie
- Toernooien die door hun structuur matchfixing makkelijker maken
- Sporters die worden aangespoord om te verliezen
- Een omgeving waarin matchfixing niet serieus wordt genomen of het wordt gezien als iets wat ‘erbij hoort’
Het slachtoffer van matchfixing zijn vaak sporters en officials die weinig geld verdienen met hun sport. Uit een onderzoek van Hill (2009) is bovendien gebleken dat sporters uit landen waarin veel corruptie is, ook een groter risico lopen.
Hoe kan matchfixing voorkomen worden?
Het kan soms erg lastig zijn om matchfixing te voorkomen wanneer criminelen goed weten hoe ze dit moeten aanpakken. Justitie doet er echter alles aan om deze manier van manipulatie zo veel mogelijk tegen te gaan. Zo voeren ze regelmatig onderzoek uit naar verdachte organisaties. Het is vaak een bookmaker die verdachte praktijken aangeeft. Een voorbeeld is wanneer er opvallend veel inzetten worden gedaan op een specifieke wedstrijd, of wanneer een grote groep nieuw geregistreerde gokkers op dezelfde resultaten inzetten. Als een bookmaker geen verklaring kan vinden waarom dit soort activiteiten plaatsvinden, geven ze dit direct door aan de overheidsinstanties.
Opvallende uitslagen zullen ook opgemerkt worden door de relevante sportbonden. Wanneer er met een merkwaardige uitslag wordt verloren – en dan vooral wanneer dit meer dan één keer gebeurt – dan kan dat reden zijn om een onderzoek te starten. Sportbonden zoals de UEFA doen zelf ook geregeld onderzoek wanneer ze de uitslag van een wedstrijd niet vertrouwen of bepaalde acties verdacht vinden.
Wat kun je als sporter doen?
Als sporter is het belangrijk om goed op de hoogte te zijn van de tuchtregels van het NOC*NSF die matchfixing tegengaan. Bovendien is het van belang dat je weet waar je terechtkunt als je benaderd wordt om vals te spelen. Houd er rekening mee dat de regels wat matchfixing betreft per land kunnen variëren.
Binnen de sportclub moet duidelijk zijn dat matchfixing onacceptabel is. Het onderwerp moet regelmatig worden besproken tussen spelers en trainers. Daarnaast is het belangrijk dat men gewezen wordt op de volgende regels:
- Wees eerlijk: doe tijdens iedere je wedstrijd je best en vermijd het meedoen aan het manipuleren van een wedstrijd.
- Veiligheid: Wed niet op je eigen sport of op je tegenstander en neem je eigen veiligheid serieus.
- Wees voorzichtig: geef geen informatie vrij die door derden gebruikt kan worden om weddenschappen af te leggen.
- Communiceer: wanneer iemand je benadert om mee te doen aan matchfixing, meld dit dan direct bij je club. Als sporter, maar ook als bestuurder of begeleider, heb je een meldplicht onder sporttuchtrecht.
Wat kun je doen als vertrouwenspersoon op topsportniveau?
Als jij de vertrouwenspersoon bent binnen een club op het hoogste niveau van de competitie, is het bij twijfel of vermoedens van matchfixing essentieel om meteen contact op te nemen met de sportbond of het Centrum Veilige Sport. Je zult vervolgens doorverwezen worden naar de verantwoordelijke bij de politie. Omdat er mogelijk criminele organisaties betrokken kunnen zijn bij matchfixing, moet je voorzichtig zijn en je veiligheid vooropstellen.
In het geval van reguliere verenigingen die geen competities hebben op de hoogste niveaus, dient er contact worden opgenomen met de betreffende sportbond. Je kunt ook een aantekening maken op het wedstrijdformulier.
Signalering
Sinds 2016 is NOC*NSF toegetreden tot het Integrity Betting Intelligence System (IBIS) van het IOC. Dit betekent dat het NOC*NSF plus de hieronder vallende sportbonden toegang krijgen tot bepaalde gegevens, waaronder opvallende gokactiviteiten en andere signalen die op oneerlijke weddenschappen kunnen wijzen. Dit soort signaleringen worden verstuurd naar het Team Integrity & Governance van NOC*NSF. Signalen worden vervolgens besproken met het Openbaar Ministerie (OM). Er wordt gekeken of het signaal moet worden overgebracht aan de sportbonden. Het OM of de sportbond kan er dan voor kiezen om een onderzoek te beginnen.
De bewijslast voor het OM is enorm. Ze zullen moeten aantonen dat een speler daadwerkelijk moedwillig anders heeft gespeeld door geldbedragen of gunsten te accepteren. Natuurlijk kunnen spelers niet altijd een topprestatie leveren en soms gewoon een slechte dag hebben. Daarom zal het OM echt sterk bewijs moeten leveren om iemand te kunnen beschuldigen van matchfixing.
Welke straf voor matchfixing?
Wanneer matchfixing wordt ontdekt, dan kan degene die de wedstrijd heeft gemanipuleerd hiervoor flink gestraft worden.
De maximale straf voor matchfixing is vier jaar gevangenisstraf of een boete van € 82.000,-. Als er gebruik wordt gemaakt van de juiste verdediging, dan zal de maximale straf nooit worden opgelegd. Verder kan de schuldige geschorst worden of zelfs een verbod krijgen om actief te blijven binnen de sport, in wat voor rol dan ook.
Bekende zaken van matchfixing
Eén van de grootste matchfixingzaken gebeurde in 2009 in Duitsland. Twee broers van Kroatische afkomst hadden in die zaak de leiding over een matchfixing-imperium. Ze zouden over de 200 wedstrijden hebben beïnvloed door deelnemers aan sportwedstrijden om te kopen. Er zou in zijn totaliteit meer dan 10 miljoen euro in zijn omgegaan. De broers werden opgepakt samen met nog vijftien andere betrokken, en de omgekochte spelers en officials werden geschorst.
Een andere zaak betreft een Belgisch-Armeense bende die weddenschappen op tennis aflegde en wedstrijden manipuleerde in wat lagere divisies. In 2015 werden de verdachte inzetten al opgemerkt en na jarenlang onderzoek door de Belgische justitie werden in 2013 uiteindelijk dertien mensen opgepakt. De bende had diverse spelers omgekocht en tussenpersonen ingezet om weddenschappen af te leggen met grote geldbedragen.
Conclusie
Matchfixing vormt een grote bedreiging voor de sport. Matchfixing kan voorkomen in de vorm van wedden op een eigen wedstrijd en de uitslag daarvan te beïnvloeden, of betaald worden om expres een wedstrijd te verliezen (gokgerelateerde matchfixing). Ook afspraken tussen teams – bijvoorbeeld om gelijk te spelen om zo allebei niet te degraderen – wordt beschouwd als matchfixing (sportgerelateerde matchfixing).
In veel gevallen gaat het om gokgerelateerde matchfixing. Je kunt nu eenmaal veel financiële winst behalen door op bijvoorbeeld je tegenstander te gokken en vervolgens opzettelijk de wedstrijd te verliezen door slecht of vals te spelen. Je sluit hierbij dus een weddenschap af om daarmee een voordeel voor jezelf (of een ander) te behalen.
Matchfixing is in strijd met eerlijkheid. Het is essentieel om sporters en de mensen om hen heen te beschermen tegen matchfixers, en ze goed in te lichten over dit soort criminele praktijken.